استاندارد حسابداری شماره ۹: حسابداری پیمان‌های بلندمدت
خلاصه استاندارد حسابداری شماره ۹: حسابداری پیمان‌های بلندمدت
استاندارد حسابداری شماره ۹ با عنوان “پیمان‌های بلندمدت” به حسابداری پروژه‌ها و قراردادهایی که طی بیش از یک دوره مالی اجرا می‌شوند، می‌پردازد. این استاندارد دستورالعمل‌هایی را برای شناسایی، اندازه‌گیری، و افشای درآمد و هزینه‌های مربوط به این پیمان‌ها ارائه می‌دهد تا اطلاعات مالی منصفانه و قابل اتکا فراهم گردد. تا انتها با حسابداری پلاس همراه باشید.
۱. تعریف پیمان‌های بلندمدت
پیمان بلندمدت قراردادی است که برای ساخت، تولید، یا ارائه خدمات در مدتی بیش از یک دوره مالی تنظیم می‌شود. این پیمان‌ها شامل پروژه‌های مختلفی مانند ساخت‌وساز، مهندسی، و نصب می‌شوند و مراحل مختلفی از جمله طراحی، ساخت و تکمیل را در بر می‌گیرند.
۲. اهداف استاندارد
استاندارد حسابداری شماره ۹ با دو هدف اصلی تدوین شده است:
- شناسایی دقیق درآمد و هزینه‌های پیمان‌ها: ارائه اطلاعات مالی معتبر در مورد وضعیت پیمان.
- افشای شفاف اطلاعات مالی: به‌گونه‌ای که تصمیم‌گیری اقتصادی برای استفاده‌کنندگان از صورت‌های مالی آسان‌تر شود.
۳. روش‌های شناسایی درآمد
دو روش اصلی برای شناسایی درآمد پیمان‌های بلندمدت وجود دارد:
۳.۱. روش درصد پیشرفت کار
این روش زمانی استفاده می‌شود که درآمد و هزینه‌های پیمان با توجه به میزان پیشرفت فیزیکی یا نسبتی از هزینه‌های انجام‌شده به کل هزینه‌های برآوردی شناسایی شوند. این روش به ارائه تصویر دقیق‌تری از عملکرد پیمان در طول زمان کمک می‌کند.
۳.۲. روش تکمیل پیمان
در این روش، درآمد و هزینه‌ها فقط پس از تکمیل پیمان شناسایی می‌شوند. برای پیمان‌هایی که برآورد دقیق پیشرفت ممکن نیست یا مخاطره بالایی دارند، این روش به‌کار می‌رود.
۴. هزینه‌های پیمان
هزینه‌های پیمان شامل موارد زیر می‌شوند:
- هزینه‌های مستقیم: مانند هزینه مواد و دستمزد کارگران.
- هزینه‌های غیرمستقیم: هزینه‌هایی که به‌طور غیرمستقیم با پیمان مرتبط هستند، مانند هزینه‌های اداری.
- سربار تخصیص‌یافته: هزینه‌های اضافی که به پیمان اختصاص داده می‌شوند.
۵. اصول اندازه‌گیری و افشای درآمد و هزینه‌ها
- برآوردهای اولیه و تجدیدنظرها: این برآوردها باید به‌صورت مداوم به‌روزرسانی شوند تا تغییرات احتمالی در شرایط پیمان را پوشش دهند.
- درآمد و هزینه‌های شناسایی‌شده: باید به‌گونه‌ای شناسایی شوند که بازتاب‌دهنده وضعیت واقعی مالی پیمان باشند.
۶. روش‌های اندازه‌گیری میزان پیشرفت کار
روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری پیشرفت پیمان وجود دارد، از جمله:
- روش هزینه‌های انجام‌شده: با توجه به نسبت هزینه‌های انجام‌شده به کل هزینه‌های برآوردی.
- روش سنجش پیشرفت فیزیکی: بر اساس ارزیابی کارشناسی از میزان تکمیل فعالیت‌های پیمان.
- روش واحدهای تکمیل‌شده: بر اساس تعداد واحدهای تولید شده در مقایسه با تعداد کل واحدها.
۷. تعدیلات پیمان و تأثیر آن بر نتایج مالی
در برخی موارد، پیمان‌ها دچار تعدیل می‌شوند که می‌تواند شامل تغییرات در مقیاس، محدوده یا ارزش پیمان باشد. در چنین شرایطی، باید:
- تأثیر این تغییرات در صورت‌های مالی شناسایی و افشا شود.
- برآوردهای اولیه درآمد و هزینه‌های پیمان بازنگری و به‌روزرسانی شوند.
۸. افشای اطلاعات
اطلاعات زیر باید در صورت‌های مالی افشا شوند:
- روش‌های مورد استفاده برای شناسایی درآمد،
- مبلغ کل درآمد پیمان و هزینه‌های برآوردی،
- اطلاعات مربوط به پیمان‌های تکمیل‌نشده، و تعدیلات صورت‌گرفته در پیمان‌ها.
۹. موارد خاص در پیمان‌های بلندمدت
برخی شرایط خاص در حسابداری پیمان‌های بلندمدت وجود دارد:
- پیمان‌های ائتلافی: قراردادهایی که توسط چندین طرف اجرا می‌شوند و هر کدام بخشی از پیمان را برعهده دارند.
- پیمان‌هایی با نتایج نامشخص: در این موارد، شناسایی دقیق درآمد و هزینه‌ها دشوار است و به رویکردهای خاصی نیاز دارد.
۱۰. تاریخ اجرا و مطابقت با استانداردهای بین‌المللی
این استاندارد از ابتدای دوره مالی ۱۳۸۰ برای تمامی پیمان‌های بلندمدت لازم‌الاجرا است و با استانداردهای بین‌المللی حسابداری نیز هماهنگی دارد.
