استاندارد حسابداری شماره 11 ایران: دارایی‌های ثابت مشهود
خلاصه استاندارد حسابداری شماره 11 ایران: دارایی‌های ثابت مشهود
خلاصه استاندارد حسابداری شماره 11 با عنوان “دارایی‌های ثابت مشهود” در ایران، اصول و رویه‌های حسابداری مرتبط با شناسایی، اندازه‌گیری، استهلاک، تجدید ارزیابی و کاهش ارزش دارایی‌های ثابت مشهود را مشخص می‌کند. این استاندارد به نحوی تدوین شده است که اطلاعات مالی مرتبط با دارایی‌های ثابت را به‌طور شفاف و قابل مقایسه ارائه دهد. تا انتها با حسابداری پلاس همراه باشید.
دامنه کاربرد
این استاندارد در مورد کلیه واحدهای تجاری که ملزم به تهیه صورت‌های مالی طبق استانداردهای حسابداری ایران هستند، اعمال می‌شود و شامل انواع دارایی‌های ثابت مشهود مانند ساختمان‌ها، ماشین‌آلات، تجهیزات، وسایل نقلیه و سایر دارایی‌های مشهود مشابه می‌شود. واحدهای تجاری موظف‌اند اطلاعات مرتبط با دارایی‌های ثابت را به‌گونه‌ای ارائه دهند که منجر به تصمیم‌گیری بهتر استفاده‌کنندگان اطلاعات مالی شود.
تعاریف کلیدی
دارایی ثابت مشهود: دارایی‌های مشهودی که برای استفاده در تولید یا عرضه کالا و خدمات، اجاره به دیگران یا اهداف اداری نگهداری می‌شوند و انتظار می‌رود بیش از یک دوره مالی مورد استفاده قرار گیرند.
بهای تمام‌شده: مبلغ نقد یا معادل نقد پرداختی یا ارزش منصفانه سایر مابه‌ازاهایی که برای تحصیل یک دارایی در زمان تحصیل آن داده شده است.
استهلاک: توزیع سیستماتیک بهای تمام‌شده دارایی در طول عمر مفید آن.
کاهش ارزش دارایی: زمانی که مبلغ بازیافتنی دارایی کمتر از ارزش دفتری آن باشد.
دارایی های نامشهود: دارایی‌هایی هستند که قابل مشاهده یا لمس نیستند، اما ارزش بالایی برای شرکت‌ها دارند.
شناسایی و اندازه‌گیری اولیه
واحد تجاری باید دارایی ثابت مشهود را زمانی شناسایی کند که:
- جریان منافع اقتصادی آتی مرتبط با آن دارایی به داخل واحد تجاری محتمل باشد.
- بهای تمام‌شده دارایی به‌طور قابل اتکایی قابل اندازه‌گیری باشد.
اندازه‌گیری بعدی
پس از شناخت اولیه، دارایی‌های ثابت مشهود باید با استفاده از یکی از دو مدل زیر اندازه‌گیری شوند:
- مدل بهای تمام‌شده: دارایی به بهای تمام‌شده پس از کسر استهلاک انباشته و زیان کاهش ارزش ارائه می‌شود.
- مدل تجدید ارزیابی: دارایی به ارزش منصفانه در تاریخ تجدید ارزیابی پس از کسر استهلاک انباشته و زیان کاهش ارزش ارائه می‌شود. در این روش، تجدید ارزیابی باید به‌طور منظم انجام شود تا ارزش دفتری دارایی‌ها با ارزش منصفانه آن‌ها تفاوت زیادی نداشته باشد.
استهلاک
استهلاک دارایی‌های ثابت مشهود باید بر اساس الگوی مصرف منافع اقتصادی آن دارایی، به‌صورت سیستماتیک طی عمر مفید آن تخصیص یابد. روش‌های رایج استهلاک شامل:
- روش خط مستقیم: مبلغ استهلاک به‌طور مساوی در طول عمر مفید دارایی توزیع می‌شود.
- روش نزولی: میزان استهلاک در سال‌های اولیه بیشتر و به‌مرور کاهش می‌یابد.
- روش میزان تولید: استهلاک بر اساس میزان استفاده واقعی از دارایی تخصیص می‌یابد.
واحد تجاری باید در هر دوره مالی عمر مفید و روش استهلاک دارایی را بررسی کرده و در صورت لزوم تعدیل کند.
کاهش ارزش دارایی‌ها
در صورت وجود نشانه‌هایی مبنی بر کاهش ارزش دارایی، واحد تجاری باید مبلغ بازیافتنی آن را محاسبه کند. اگر مبلغ بازیافتنی کمتر از ارزش دفتری باشد، مابه‌التفاوت به‌عنوان زیان کاهش ارزش شناسایی و در صورت سود و زیان گزارش می‌شود. نشانه‌های کاهش ارزش شامل تغییرات اقتصادی نامطلوب، آسیب‌های فیزیکی، کاهش شدید ارزش بازار و تغییر در میزان استفاده از دارایی است.
حذف و واگذاری دارایی‌ها
یک دارایی ثابت مشهود باید هنگام واگذاری یا زمانی که هیچ‌گونه منافع اقتصادی آتی از استفاده یا واگذاری آن انتظار نمی‌رود، از دفاتر حذف شود. هرگونه سود یا زیان ناشی از حذف دارایی باید در صورت سود و زیان شناسایی شود. مبلغ سود یا زیان برابر است با مابه‌التفاوت بین عواید فروش دارایی و ارزش دفتری آن در زمان حذف.
افشا
واحدهای تجاری باید اطلاعات کافی درباره دارایی‌های ثابت مشهود را در یادداشت‌های توضیحی ارائه دهند، از جمله:
- مبنای اندازه‌گیری دارایی‌ها (بهای تمام‌شده یا تجدید ارزیابی)
- روش‌های استهلاک و نرخ‌های مربوطه
- تغییرات مهم در برآوردهای مربوط به دارایی‌های ثابت
- جزئیات مربوط به کاهش ارزش دارایی‌ها و تجدید ارزیابی
- اطلاعات مرتبط با واگذاری یا کنارگذاری دارایی‌های ثابت مشهود
مثال عملی
فرض کنید یک شرکت تولیدی یک دستگاه صنعتی به ارزش 500 میلیون تومان خریداری کرده است. این دارایی دارای عمر مفید 10 سال بوده و شرکت از روش خط مستقیم برای استهلاک آن استفاده می‌کند. استهلاک سالانه این دارایی برابر است با:
استهلاک سالانه = 500 میلیون ÷ 10 سال = 50 میلیون تومان
اگر پس از 5 سال، ارزش منصفانه این دستگاه 250 میلیون تومان باشد و شرکت مدل تجدید ارزیابی را انتخاب کرده باشد، ارزش دفتری دارایی باید به این میزان تعدیل شود و مازاد تجدید ارزیابی در حقوق مالکانه گزارش شود.
نتیجه‌گیری
استاندارد حسابداری شماره 11 چارچوبی منسجم برای حسابداری دارایی‌های ثابت مشهود ارائه می‌دهد که به افزایش شفافیت و مقایسه‌پذیری اطلاعات مالی کمک می‌کند. رعایت این استاندارد موجب ارائه اطلاعات مالی دقیق‌تر شده و تصمیم‌گیری بهتری را برای استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی فراهم می‌آورد. همچنین، انتخاب روش‌های مناسب اندازه‌گیری، استهلاک و تجدید ارزیابی می‌تواند تأثیر زیادی بر تحلیل‌های مالی و عملکرد واحد تجاری داشته باشد.
