راهنمای جامع تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم در سال ۱۴۰۴
تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم (ق.م.م) یکی از مهمترین مشوقهای مالیاتی برای کسبوکارهای کوچک در ایران است. این تبصره به صاحبان مشاغلی که زیر سقف تعیین شده فروش/درآمد دارند اجازه میدهد بدون تسلیم اظهارنامه مالیاتی و نگهداری دفاتر، مالیات خود را بهصورت مقطوع بپردازند. از آنجا که آخرین اصلاحات در بودجه ۱۴۰۴ سقف درآمدی را افزایش داده، آگاهی دقیق از جزئیات آن برای دانشجویان حسابداری، حسابداران شاغل و مدیران کسبوکار ضروری است. در این مقاله از حسابداری پلاس، با استناد به منابع رسمی داخلی و تطبیق با نظامهای مالیاتی خارجی، بهروزترین نکات را ارائه میکنیم. :
ماده ۱۰۰ و تبصره آن دقیقاً چه میگویند؟
ماده ۱۰۰ ق.م.م تکلیف میکند مودیان صاحبان مشاغل تا پایان اظهارنامه مالیاتی عملکرد خود را ارائه دهند. تبصره ماده ۱۰۰ اما اختیار را به سازمان امور مالیاتی میدهد تا برای مشاغلی که فروش سالانهشان حداکثر ۱۵۰ برابر معافیت ماده ۸۴ باشد، مالیات را «مقطوع» تعیین کند؛ یعنی بینیاز از دفاتر، رسیدگی و دفاعیه ممیز.
سیر تحولات تبصره از ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۴
- ۱۳۹۴: سقف «۱۰ برابر» معافیت ماده ۸۴ (تقریباً ۱۲ میلیارد ریال) در نخستین دستورالعملها لحاظ شد.
- ۱۴۰۳: طبق قانون بودجه، سقف به «۱۸۰ میلیارد ریال» افزایش یافت.
- ۱۴۰۴: مجلس برای حمایت بیشتر از کسبوکارهای کوچک، سقف را به «۲۱۶ میلیارد ریال» (۱۵۰×۱٫۴۴ میلیارد ریال) ارتقا داد.
تغییر واژه «ده برابر» به «یکصد و پنجاه برابر»
نکته کلیدی در متن مصوب سال ۱۴۰۴ این است که عبارت «ده برابر» رسماً حذف و «یکصد و پنجاه برابر» جایگزین شده؛ بنابراین هر سال باید بودجه را برای اعداد جدید رصد کرد.
سقف درآمدی سال ۱۴۰۴ بهتفکیک وضعیت مشارکت
| وضعیت کسبوکار | سقف فروش مجاز (ریال) | توضیح |
|---|---|---|
| شخص حقیقی (تک مالک) | ۲۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ | ۱۵۰×معافیت ماده ۸۴ |
| مشارکت مدنی (دو شریک) | ۴۳۲٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ | سقف برای مجموع شرکا |
اگر گردش سالانه حتی ۱ ریال بالاتر از سقف باشد، مودی از شمول تبصره خارج شده و باید اظهارنامه عادی ارائه کند.
چه کسانی مشمول تبصره ۱۰۰ هستند؟
شرایط عمومی
- گردش مالی سال قبل ≤ سقف بند بالا.
- پرداخت کامل مالیات مقطوع یا قبول قطعی برگ تشخیص مالیات سال قبل.
- ثبتنام در سامانه مودیان و استفاده از پایانه فروشگاهی (کارتخوان یا صندوق مکانیزه).
- ارسال فرم «استفاده از تبصره ۱۰۰» حداکثر تا ۳۱ خرداد هر سال.
سازمان امور مالیاتی ممکن است گزارشهای بانکی و تراکنشهای پایانه فروشگاهی را برای صحتسنجی ملاک قرار دهد.
چه کسانی مشمول نیستند؟
- کسبوکارهایی با فروش بالای سقف مصوب.
- اشخاص حقوقی (شرکتها) و مشاغل حرفهای پردرآمد مثل بعضی پزشکان و وکلا.
- واحدهایی که از پایانه فروشگاهی استفاده نمیکنند یا بدهی مالیاتی معوق دارند.
گامبهگام ثبت فرم تبصره ماده ۱۰۰ (سامانه my.tax.gov.ir)
۱. ورود به حساب کاربری
با کد ملی و رمز عبور وارد درگاه شوید؛ اگر قبلاً حساب ندارید، ابتدا ثبتنام کنید.
۲. انتخاب پرونده مالیاتی
در صورت داشتن چند واحد صنفی، پرونده مربوطه را انتخاب کنید.
۳. تکمیل فرم «استفاده از تبصره ۱۰۰»
سال عملکرد و نوع فعالیت را مشخص و گزینه «فرم تبصره ۱۰۰» را فعال کنید؛ سپس مبلغ فروش را ثبت نمایید.
۴. صدور قبض مالیات مقطوع
سیستم بهصورت خودکار ضرایب سود فعالیت را اعمال و مبلغ مالیات را محاسبه میکند. در صورت پذیرش، «صدور قبض» را بزنید و تا سررسید تعیینشده پرداخت کنید.
مهلت قانونی
تا برای عملکرد ۱۴۰۴ فرصت دارید؛ تمدید احتمالی تنها با بخشنامه رسمی امکانپذیر است.
مقایسه اظهارنامه عادی با فرم تبصره ۱۰۰
اظهارنامه عادی
✔︎ نیازمند دفاتر و مستندات کامل
✔︎ امکان تهاتر زیان انباشته و هزینهها
✘ فرایند رسیدگی طولانی
تبصره ۱۰۰
✔︎ ساده و سریع؛ بدون دفاتر
✔︎ مالیات مقطوع و قطعی (بدون اعتراض)
✘ عدم پذیرش هزینههای کاهنده مالیات
انتخاب بین این دو باید بر پایه سودآوری خالص، هزینههای واقعی و ریسک رسیدگی ممیز صورت گیرد.
مزایا و معایب استفاده از تبصره ماده ۱۰۰
مزایا
- کاهش هزینههای حسابداری و دادرسی مالیاتی.
- پرداخت سریع مالیات و حذف جرایم تاخیر.
- شفافسازی آمار اقتصادی مشاغل کوچک.
معایب
- عدم امکان کسر هزینهها یا زیان انباشته.
- ریسک بالاتر پذیرش بدون بررسی؛ در صورت اشتباه محاسبه، امکان اعتراض محدود است.
- وابستگی سقف به بودجه سالانه؛ ممکن است در سال بعد مشمول نباشید.
نگاه تطبیقی: تجربه کشورها در سادهسازی مالیات کسبوکارهای کوچک
انگلستان: VAT Flat Rate Scheme
کسبوکارهای با گردش ≤ ۱۵۰٬۰۰۰ پوند میتوانند مالیات ارزش افزوده را با نرخ ثابت (بسته به صنعت) بپردازند و از ثبت VAT ورودی صرفنظر کنند. سقف خروج از طرح نیز ۲۳۰٬۰۰۰ پوند است.
ایالات متحده: مقررات Small Business Safe Harbor
IRS به مشاغل با متوسط درآمد ≤ ۲۵ میلیون دلار اجازه میدهد روش cash basis را بهجای accrual برای گزارشگری مالیاتی انتخاب کنند. همچنین «De Minimis Safe Harbor» ارقام تا ۵۰۰۰ دلار برای داراییهای ملموس را هزینه تلقی میکند.
شباهت کلیدی این سیستمها با تبصره ۱۰۰ ایران، ارائه روش ساده و مقرونبهصرفه برای محاسبه و پرداخت مالیات است؛ تفاوت اصلی در ایران مقطوع بودن وصول و عدم امکان بازنگری است.
نکات حقوقی و ریسکهای بالقوه
۱. اختیار یا الزام؟
در متن قانون از فعل «میتواند» استفاده شده؛ بنابراین حتی اگر شرایط را داشته باشید، سازمان امور مالیاتی مختار است شما را مشمول بداند یا خیر.
۲. تراکنشهای بانکی و کارتخوان
افزایش استفاده از دادههای مالی تراکنشهای بانکی، امکان تطبیق فروش اعلامی با گردش حساب را به اداره مالیات میدهد. عدم تطابق میتواند باعث سلب بهرهمندی از تبصره شود.
۳. مسئولیت تضامنی شرکا
در مشارکتها، هر شریک نسبت به مالیات مقطوع سهم خود مسئول است و در صورت عدم پرداخت یک شریک، سایرین مسئولیت تضامنی دارند.
جمعبندی و توصیههای کاربردی حسابداری پلاس
تبصره ماده ۱۰۰ ق.م.م در سال ۱۴۰۴ با سقف ۲۱۶ میلیارد ریال فرصتی ارزشمند برای کسبوکارهای کوچک است تا با فرایندی ساده و کمهزینه مالیات خود را پرداخت کنند. بااینحال:
- قبل از انتخاب این مسیر، حاشیه سود و هزینههای قابلکسر خود را دقیق بسنجید.
- درگاه حسابداری پلاس مقالات آموزشی تکمیلی درباره محاسبه ضریب سود و مدیریت مالیات ارائه کرده که مطالعه آنها توصیه میشود.
- تغییرات بودجه سالانه را پیگیری کنید تا در صورت کاهش سقف، از دسترسی شما به این تسهیلات جلوگیری نشود.
در نهایت، بهرهگیری از تبصره ماده ۱۰۰ برای کسانی که هزینههای قابل کسر اندکی دارند و به دنبال شفافیت سریع در پرونده مالیاتی هستند پیشنهاد میشود؛ اما کسبوکارهای دارای هزینههای سنگین یا زیان انباشته، بهتر است همچنان از اظهارنامه عادی استفاده کنند تا حق تهاتر هزینه را از دست ندهند.
© 2025 حسابداری پلاس | accpluss.ir
